Stres započinje u crijevima

Šta je okidač stresa?

Na stres naše tijelo još uvijek reaguje kao i prije sto hiljada godina. Brzo kao munja, ono razmišlja: borba ili bijeg? U svakom slučaju se mobilizuju svi resursi koji stoje na raspolaganju. Organizam je u stanju alarma. To znači aktivaciju tzv. neuroendokrine funkcionalne osi i time izlučivanje „hormona stresa“, kao što su adrenalin i kortizol. Oni se stvaraju kako bi se mobilizovale sve snage, kao:

Koncentracija
Efekat pamćenja
Prokrvljenost mišića
Potpuna opskrbljenost energijom

Kada izloženost stresu prestane, obično nastupa opuštanje. Može se reći da je cijeli proces reakcije na stres, bio test za provjeru imunog sistema, slično kao trening za jačanje mišića.

Posljedice svakodnevnog stresa

Sasvim je druga priča kad su tijelo i um svakodnevno izloženi stresnim situacijama. U našem tijelu se stvaraju hormoni poput kortizola kako bi se smanjila upala. Međutim, kod izloženosti trajnom ili kratkoroćnom stresu, proizvodnja hormona stresa, uključujući kortizol, se iscrpljuje. Kao rezultat toga, upala se širi – na mjestu na kojem se odvija većina naših obrambenih sposobnosti – u crijevima.

Takva upala ne odvija se na samoj površini crijeva, već na idućoj crijevnoj barijeri – tzv. sloju epitelnih ćelija. Budući da te promjene ne možemo vidjeti, čak ni za vrijeme kolonoskopije, govorimo o „tihoj upali“.

Uprkos tome, ova upala može imati negativne efekte na organizam na više načina, posebno sprečavanjem proizvodnje hormona sreće serotonina i hormona spavanja melatonina, čiji se izvor nalazi i u crijevima. Naš mozak vrlo brzo reaguje na ovu upalu i nedostatak hormona „sreće“. U početku samo sa lošim raspoloženjem i promjenama raspoloženja, kasnije sa lošom koncentracijom, nervnim preopterećenjem i na kraju totalnim izgaranjem (burnout). Zapravo, svaka osoba različito reaguje na stres. Ovisno o tome s kakvim se teškoćama susreće i kako doživljava velika opterećenja.

Izvještaj švicarskog „Centra za istraživanje stresa“ pokazuje sljedeće:

66% ispitanika pati od kontinuiranog stresa zbog bolova, pri čemu prednjače glavobolje i bolovi u leđima
52% pati od neprestanog umora
46% pati od probavnih smetnji
21% pati od poremećaja spavanja

Nešto su niži brojevi za depresiju, alergiju, anksioznost i visoku sklonost agresivnosti.

Gastrointestinalne tegobe usko su povezane sa stresom.

Probavni problemi

Djeca pod stresom i njihova probava

Uz domaću zadaću, učenje i previše organiziranih aktivnosti u slobodno vrijeme, često ostaje premalo prostora, da bi djeca samo bila djeca; što loše utiče na njihovu probavu.

Što čini crijevnu barijeru?

Naša crijeva su složeni organ koji pomoću 3 barijere sprečava stranim mikroorganizmima i patogenim tvarima (štetni mikroorganizmi, gljivične spore, sprejevi, boje, itd…), dalji ulazak u tijelo putem krvi, nervnih puteva ili putem limfe.

U gornjem zaštitnom sloju, naše crijevne bakterije sprečavaju taj prodor stranih tvari, stvarajući neprobojni sloj sluzi debljine oko 3 mm.
Ispod tog sloja sluzi, nalaze se epitelne ćelije sa međućelijskim vezama koje sadrže membranske proteine („tight junctions“), koji čvrsto drže epitelne ćelije i propuštaju samo ono što nam je potrebno (npr. vitamine).
Napokon, posljednja barijera je sloj imunih ćelija, urođeni imuni sistem našeg tijela, koji uništava uljeze ili stvara antitijela protiv patogena.

Što uzrokuje upalu kod stresa?

Rastuća upala uzrokovana stresom dovodi do umiranja crijevnih bakterija, pri čemu nastaju „rupe“ u sluznici. To pak koriste „loše“ bakterije, koje napadaju epitelne ćelije i konačno probijaju odbrambenu liniju (uključujući „tight junctions“). Kao rezultat toga, toksini, alergeni i patogeni lako mogu ući u krvotok, ali i u nervne puteve. I tako počinje začarani krug bolesti i psiholoških problema.

Fizičkom aktivnošću protiv hroničnog stresa

Hvale vrijedan savjet za sprečavanje i smanjenje stresa je fizička aktivnost. Kod ljudi koji pate od hroničnog stresa, poremećena je ravnoteža između simpatikusa i parasimpatikusa. Fizička aktivnost može pomoći u ponovnom uspostavljanju te ravnoteže.

Smanjivanje stresa

Zdravlje crijeva je važno za našu otpornost na stres – što je zdravija crijevna flora, to je veća zaštita od stresa.

Crijevne bakterije izravno djeluju na vezu između mozga i crijeva (tzv. crijevno-moždanu os) i utiču na fizički odgovor na stres. Posebno odabrani bakterijski sojevi mogu smanjiti upalu i poboljšati funkciju crijeva protiv stresa. Takvi probiotici sadrže laktobacile i bifidobakterije, koji su stalni stanovnici zdravih, uravnoteženih crijeva. U organizmu iscrpljenom od hroničnog stresa, narušena je ravnoteža između korisnih i „loših“ bakterija. Timovi novih crijevnih bakterija uneseni probiotikom, nadoknađuju manjak dobrih crijevnih stanovnika, uzrokovan stresom. Samim time, poboljšavaju funkciju barijere crijevne sluznice, podržavaju rad inunih ćelija kojih je 80% u crijevnom tkivu i smanjuju oslobađanje histamina.

Naša crijeva, tačnije – naše crijevne bakterije, vrlo su osjetljive na stres i nervozu.

Istraživanje

Uloga probiotika kod stresa

Kakve veze imaju „propusna crijeva“ sa osjećajem umora i iscrpljenosti?

Kod disbioze crijevne flore (= loš sastav crijevne flore; kolonizacija lošim sojevima bakterija i gljivica ), i time rezultirajućih toksičnih i upalnih procesa, bakterije šalju mozgu signal koji uzrokuje razne psihološke poremećaje:

anksiozni poremećaji
depresija
poremećena kontrola apetita
pretjerana reakcija na bol
poremećaji u koncentraciji

Dugotrajno izlaganje stresu uzrokuje kaskadu biokemijskih reakcija, što dovodi do razgradnje membranskih proteina („tight junctions“ = međustanične veze koje održavaju nepropusnom crijevnu barijeru, koja je u direktnom kontaktu s krvotokom i živčanim ćelijama), i time uzrokuje sindrom propusnih crijeva („leaky gut syndrom“).

Posljedice sindroma propusnih crijeva:

nepravilna apsorpcija hranjivih tvari
nedostatak minerala (Mg, Cu, Ca, Se)
paraziti lakše ulaze u krvotok
pojačano je stvaranje antitijela i samim time, pojava alergija
pojačane reakcije poput nadutosti i bolova
sindrom hroničnog umora

Ove „rupice“ u crijevima endoskopski nisu vidljive (= kod kolonoskopije) – zbog čega se bolest dijagnosticira vrlo kasno.

Izvori:
Lutgendorff, Akkermans, Söderholm Department of Clinical and Experimental Medicine, Division of Surgery, University Hospital, SE-581 85 Linköping, Sweden, 2008, Persborn et al., Alimentary Pharmacology and Therapeutics (2013) doi:10.1111/apt. 12451

Što se događa kad se stress javi već u prvim danima života?

Dr. Mary Perdue, specijalista za stres, iz Ontarija u Kanadi, izložila je bebe štakora ekstremnom stresu kroz šest sedmica, tokom faze sisanja, odvajajući životinje od majke po dva sata dnevno.

Razumljivo, to je utjecalo na psihu životinja, postale su izrazito anksiozne, a medicinski pregledi životinja pokazali su da su i njihova crijeva pogođena izloženošću ovom stresu.

Crijevna permeabilnost, tj. „propusnost“ crijevne sluznice, bila je značajno povećana, što se kod životinja iskazalo proljevima i grčevima u trbuhu. U starijoj dobi, ovi negativni utjecaji očitovali su se, iako su ponovo živjeli mirno sa svojim vršnjacima: životinje su bile nervozne, razdražljive i na svaku izloženost stresu ponovo su reagovale crijevnim simptomima – opet proljevom. Zdrava crijeva, manje stresa!

U poređenoj grupi, štakori su bili izloženi istim iskustvima, ali su im od prvog dana života davani probiotici. Iako su imali iste uslove, odmah su reagovali sa manje crijevnih tegoba, ali prije svega su se uspjeli mnogo bolje suočiti sa stresnim situacijama u svom kasnijem životu. Primijećeno je smanjenje akutnog organskog problema i kasnijih psiholoških problema, uprkos negativnim iskustvima u ranom djetinjstvu.

Može se pretpostaviti da se stresna iskustva iz ranog djetinjstva memorišu u mozgu, ali i u predjelima crijeva koja su s njim povezana, što cijeli život utiče na osjetljivost crijevno-moždane osi.

Izvori:
Probiotics prevent bacterial translocation and improve intestinal barrier function in rats following chronic psychological stress, M H Perdue, et al., Gut, 2006;55:1553–1560. doi: 10.1136